ایدز خاص افراد یا گروه های خاصی از جمعیت نیست و هر فردی در هر سنی می تواند به آن مبتلا شود  اگر از خود در برابر اچ‌آی‌وی محافظت نکند. راه‌های پیشگیری از ابتلای به آن عبارتند از:

·         خویشتن‌داری در زمان تجرد

·         وفاداری به همسر

·         استفاده از کاندوم در تماس جنسی با افراد مبتلا  و  افراد در معرض خطر ابتلا

·         پرهیز از مصرف مواد مخدر و یا محرک

·         پرهیز  از  استفاده از وسایل تیز و برنده مشترک مثل وسایل تزریق، تیغ اصلاح، سوزن خالکوبی

·         پیشگیری از ابتلا نوزاد به اچ‌آی‌وی  با مصرف داروهای ضد ویروس در طی دوران بارداری، به همراه سایر مراقبت های لازم برای مادران مبتلا

اچ‌ای‌وی در محیط بیرون از بدن و خون برای مدت زیادی زنده نمی ماند و براحتی از فردی به فردی دیگر منتقل نمی شود. هیچ کس از طریق معاشرت اجتماعی در معرض خطر ابتلا به اچ‌ای‌وی/ ایدز نیست و این ویروس از راه ارتباطات عادی روزانه، حتی با فرد مبتلا،  در منزل یا محیط کار ،انتقال نمی‌یابد. بنابر این دست دادن، روبوسی و در آغوش گرفتن، استفاده از ظروف غذاخوری مشترک، نیش حشرات، توالت و حمام مشترک، استخر، هیچ‌ یک از راه‌های انتقال اچ‌ای‌وی نیست. از این رو آنچه افراد را در معرض خطر قرار می‌دهد، رفتارهای پرخطر است، نه زندگی در کنار افراد مبتلا و بیمار. از ظاهر افراد نمی توان فهمید که آیا او به اچ‌ای‌وی مبتلا است یا خیر. تنها راه مطمئن برای تشخیص، انجام آزمایش اچ‌ای‌وی است که می تواند وجود ویروس در خون را معلوم کند. در صورتی که فردی نگران ابتلا به اچ‌ای‌وی است می تواند به مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری ( مراکز مشاوره ایدز) مراجعه کند در این مراکز علاوه بر آموزش، مشاوره و ارائه وسایل پیشگیری، آزمایش اچ‌ای‌وی به‌صورت رایگان انجام می‌شود و نتیجه آن چه مثبت و یا منفی در رازداری کامل به‌صورت محرمانه به فرد اطلاع داده می‌شود و اقدامات مشاوره‌ای لازم برای پیگیری‌های بعدی انجام می‌شود و در صورت تمایل تحت مراقبت و درمان قرار می‌گیرد. ارائه کلیه خدمات در این مراکز کاملا رایگان است. همچنین در این مراکز مشاوره حضوری و تلفنی توسط مشاورین دوره دیده و بصورت کاملا محرمانه انجام می‌شود. تلفن "مراکز مشاوره ایدز" را از 118 شهر خود دریافت کنید.

ü      از راه ارتباط جنسی نا سالم و محافظت نشده،

ü      از راه استفاده از سرنگ و سوزن آلوده به ویروس در معتادان تزریقی

ü      از راه انتقال خون و فراورده‌های خونی حاوی ویروس؛ درحال حاضر در کشورما تمامی خون‌های اهدائی توسط سازمان انتقال خون از نظر اچ‌ای‌وی و هپاتیت پالایش می‌شوند.

ü      از مادر مبتلا به نوزاد طی دوران  بارداری، زایمان و شیردهی

در این میان عوامل خطری وجود دارد که خطر ابتلا به اچ‌ای‌وی را بیشتر میکند که می‌توان به موارد زیراشاره کرد:

ü      استفاده از مواد محرک و روان‌گردان شبه امفتامینی که قدرت تصمیم‌گیری فرد را برای انتخاب رفتارهای سالم مختل می‌کند،

ü      تعدد شرکای جنسی

ü      وجود یک بیماری آمیزشی درمان نشده (با علائمی مانند زخم، ترشح و یا سوزش دستگاه تناسلی )

ایدز یک بیماری واحد نیست، بلکه مجموعه‌ای از حالات و علایم است که وقتی سیستم ایمنی بدن بوسیله ویروسی به‌نام اچ‌ای‌وی آسیب می بیند به وجود می‌آید. اچ‌ای‌وی ویروسی است که باعث ایجاد ایدز می‌شود. اچ‌ای‌وی(HIV) از حروف اول کلمات Human Immunodeficiency Virus   گرفته شده است. این ویروس سلول‌های خاصی را که از بدن در مقابل بیماری‌ها دفاع می‌کند، نابود می‌کند. وقتی که سیستم ایمنی بدن توسط اچ‌ای‌وی ضعیف می‌شود، فرد دچار انواع بیماریها از جمله سرطان می‌شود. وقتی اچ‌ای‌وی سیستم ایمنی بدن انسان را به حدی ضعیف می کند که دیگر نتواند فرد را در مقابل بیماری‌هایی که به‌طور عادی آنها را مهار می‌کرده محافظت کند، فرد وارد مرحله‌ای از بیماری‌ خود شده که به اختصار ایدز نامیده می شود. ایدز(AIDS) از حروف اول کلمات Aquired Immunodeficiency Syndrome گرفته شده است. معنای فارسی این کلمات "نشانگان نقص ایمنی اکتسابی" است. تاکنون درمان قطعی برای بیماری ایدز شناخته نشده است، با این حال درمان‌های موجود با داروهای ضد رترو ویروسی می‌تواند از سرعت تکثیر ویروس بکاهد و طول عمر بیمار را افزایش دهد. این امر می‌تواند تا حد زیادی به ارتقای کیفیت زندگی فرد بیانجامد، اما این نوع درمان ویروس را از بدن حذف نمی‌کند. اما پیشگیری از آن اسان است. با شناخت راه‌های انتقال ویروس، به راحتی می توان از ابتلا به اچ‌ای‌وی/ ایدز پیشگیری کرد.

اپیدمی جهانی ایدز، اضطراری جهانی است و یکی از بزرگترین چالش‌ها را در زندگی فردی و اجتماعی  انسان تشکیل می دهد که رشد اجتماعی و اقتصادی را در سراسر جهان تضعیف می‌کند و بر تمامی سطوح جامعه ملی، اجتماعی، خانوادگی و فردی تاثیر می گذارد. تا کنون بیش از 30 سال پر از فراز و نشیب، از شروع همه گیری جهانی ایدز را پشت سر گذاشته‌ایم. علی‌رغم اینکه حدود سی سال است به مردم درباره اچ‌آی‌وی و ایدز  هشدار داده می‌شود، لیکن ایدز تا به حال جان میلیون ها انسان را گرفته است و در سرتاسر جهان هر ساله میلیون ها انسان به اچ‌آی‌وی مبتلا می‌شوند. طی سه دهه گذشته، ایدز باعث مرگ‌ها­ و رنج­های فراوان و  ناگفته شده است، اما در همین سال‌ها روایت دیگری نیز فاش شده که ضمن آن جامعه جهانی با اشتیاق متحد گشته تا اقدامی برای نجات زندگی‌ انسان‌ها صورت دهد. این تلاش‌ها موجب تغییرات واقعی در سراسر جهان گردیده است. در حال حاضر افراد کمتری به عفونت اچ­آی­وی مبتلا می‌شوند، میلیون ها نفر به درمان اچ­آی­وی دسترسی پیدا کرده‌اند، زنان بیشتری قادرند از ابتلای فرزندان‌شان به اچ­آی­وی جلوگیری کنند، منع سفر به خیلی از کشورها برای افرادی که با اچ­آی­وی زندگی می کنند برداشته شده است و شفقت و شناخت حقوق بشر به آرامی جایگزین انگ می‌شود. این حرکت با تعهد و همبستگی به دنیا کمک می‌کند بر همه گیری اچ‌ای‌وی/  ایدز فائق آید. هرچند همواره با اخباری از پیشرفت‌های علمی در زمینه شناخت و پاسخ به همه­گیری  اچ ای وی /ایدز  روبرو هستیم، اما  گسترش ایدز در کشورهای شمال آفریقا و شرق مدیترانه، اروپای شرقی، آسیای میانه و جنوب شرقی، بر خلاف سایر نقاط جهان رو به افزایش است و هنوز هم خطر جدی برای بشر محسوب می‌شود.  ابتلا به اچ ای وی/ایدز یک معضل اجتماعی در جوامع، بخصوص در کشورهای با درآمد کم و متوسط،  باقی مانده است و باعث شده انسان به اهداف توسعه‌ای مهمی مانند: کاهش فقر، کاهش مرگ و میر کودکان و بهبود سلامت مادران، دستیابی به اموزش ابتدایی برای همه ، آن طور که باید، دست نیابد. یکی از خصوصیات این بیماری این است که هیچ کشوری را اعم از توسعه یافته، در حال توسعه و توسعه نیافته ، بی نصیب نگذاشته است، هرچند، الگوهای انتقال اچ‌ای‌وی در گروه‌های آسیب‌پذیر، در هر کشور، متفاوت است، شاهد افزایش سریع شیوع اچ‌ای‌وی در بین گروه‌های پرخطر اجتماعی در بسیاری از کشورها  هستیم. آسیا پس از افریقای زیر صحرا ، دومین کانون عفونت ایدز در جهان است و شرق اروپا و آسیای مرکزی، مناطقی هستند که شیوع اچ ای وی درآنها، بطور واضح، در حال افزایش باقی مانده است.

در کشور ما موج اول این بیماری با فرآورده های خونی آلوده وارداتی، آغاز شد. نخستین مورد گزارش و ثبت شده ابتلا به اچ ای وی، در سال 1366 و مربوط به یک کودک 6 ساله مبتلا به هموفیلی است که فرآورده های خونی آلوده وارداتی دریافت کرده بود. پس از آن موج دوم ایدز از طریق مصرف تزریقی مواد مخدر آغاز شد. ورود ایران به مرحله متمرکز با افزایش شیوع اچ آی وی در مصرف کنندگان تزریقی مواد در اوائل دهه هشتاد رخ داد. اقدامات کاهش آسیب ، باعث کند شدن شیب رشد همه‌گیری در این گروه جمعیتی شد. بررسی نظام ثبت اطلاعات اچ آی وی در سال های اخیر حاکی از تغییرات تدریجی الگوی انتقال بیماری از اعتیاد تزریقی به انتقال از طریق ارتباطات جنسی است و همین بررسی دلالت بر افزایش تدریجی موارد جدید ابتلا در زنان در سال‌های اخیر دارد که لزوم توجه بیشتر را در این ارتباط می‌طلبد.

 وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با همکاری و مشارکت تمامی سازمان‌های عضو کارگروه کشوری کنترل ایدز برنامه‌های جامعی را برای افزایش دسترسی به گروه های در معرض آسیب و نیز گروه های دارای رفتارهای پرخطر مرتبط با اچ‌‌آی‌وی / ایدز پیش بینی و اجرا نموده است . این اقدامات شامل راه اندازی مراکزی با هدف ارائه‌ی خدمات پیش‌گیرانه، کاهش آسیب ، مراقبت و درمان از جمله مراکز گذری ، کلینیک ها مثلثی ، مراکز مشاوره و آزمایش داوطلبانه و مراکز مشاوره و خدمات کاهش آسیب ویژه زنان آسیب پذیر می‌باشد . ارائه‌ی کلیه‌ی خدمات در این مراکز داوطلبانه ، محرمانه و کاملأ رایگان می باشد.