اقدامات درمان پیشگیری در مورد افراد حیوان گزیده :

    افرادی که مورد گاز گرفتگی حیوانات قرار می گیرند اگر بلافاصله و در اسرع وقت به مراکز درمان پیشگیری مراجعه و تحت اقدامات درمان پیشگیری قرار گیرند می توان از ابتلای به بیماری هاری در آن ها جلوگیری کرد.

این اقدامات عبارتند از :

1.        زدودن و خارج ساختن ویروس هاری از محل زخم :

مهم ترین قسمت پیشگیری از هاری ( تا 50% ) رعایت کامل همین نکته است ، برای این کار لابلای زخم را با آب تمیز و  صابون ( با استفاد ه از برس ) حداقل به مدت 5 تا 10 دقیقه عمیقاَ شستشو و در جریان آب روان قرار دهید.

2.      خارج کردن کف صابون از لابلای زخم :

با استفاده از شیلنک آب یا پیستوله آب پاش و بوسیله برس، زیرا باقی ماندن صابون بعضی مواد ضد عفونی کننده را که بدنبال شستشو مورد استفاده قرار خواهد گرفت خنثی می کند.

3.      قطع کامل قسمت های له شده و نکروزه.

4.      ضد عفونی زخم با الکل 4 تا 70 درجه یا محلول بتادین 1% یا سایر مواد ضد عفونی کننده.

5.    زخم حیوان گزیدگی را نباید بخیه زد ، چون ویروس هاری بیهوازی بوده و در مقابل نور و اکسیژن هوا خاصیت حیاتی خود را از دست می دهد.البته در مورد زخم های بسیار عمیق که شریان های خونریزی دهنده دارند استثنائاً می توان شریان را بخیه زد که در این صورت می بایستی مقداری سرم ضد هاری را در داخل زخم انفیلتره نمود.

6.      تزریق سرم ضد هاری :

بخصوص در گزش توسط حیوانات وحشی ، متواری شدن حیوان مهاجم ، زخم های عمیق و متعدد بویژه در ناحیه سر وصورت و گردن یا نوک انگشتان ( 20 واحد به ازای هر کیلو گرم وزن ، نصف آن در عضله و نصف دیگر در داخل و اطراف جراحت ، اگر بیش از 5 میلی لیتر باشد در دو محل جداگانه تزریق گردد ).

7.      تزریق واکسن ضد هاری :

در پنج نوبت در روز های 0 ـ 3 ـ 7 ـ 14 ـ 30 ( + 90 ) حتماً در عضله دلتوئید، در اطفال کمتر از 2 سال در ناحیه فوقانی جانبی ران (10 ـ 7 روز بعد از واکسیناسیون آنتی بادی در بدن شخص ظاهر می شود).

نکته : در افراد زیر دز اولیه واکسن 2 به برابر افزایش می یابد: بیماری مزمن (نظیر سیروز کبدی) ، نقص ایمنی مادر زادی یا ابتلا به ایدز ، مصرف کورتیکو استروئید هاو داروهای ضد مالاریا ، فقر غذایی ، مرا جعه با تاخیر (48 ساعت یا بیشتر) ، در افرادیکه تزریق واکسن و سرم لازم باشد ولی سرم در دسترس نباشد.

عوارض واکسن : ندرتاً سرخی و تورم ناحیه تزریق ، تورم غدد لنفاوی مجاور و گاهی سردرد ، سرگیجه ، تهوع ، درد های عضلانی ، خارش و کهیر ( که با مصرف آنتی هیستامین و کورتون و اپی نفرین برطرف خواهد شد) آنسفالیت ، بسیار ندرتاً 4 ـ 1 هفته بعد از واکسیناسیون.

8.      تزریق سرم و واکسن ضد کزاز .

9.       آنتی بیوتیک تراپی:ه منظور پیشگیری از عفنت های ثانویه ( پنی سیلین ، آموکسی سیلین ، سفالکسین ) به مدت 10 ـ 7 روز.

10.    تحت مراقبت قرار دادن حیوان مهاجم :

به مدت 10 روز، اگر حیوان تلف شد واکسیناسیون تا آخر ادامه می یابد، و اگر سالم بود حیوان مسلماً هار نیست و ادامه واکسیناسیون لازم نیست.

11.    نمونه برداری از حیوان مهاجم مشکوک.

    برنامة کنترل و پیشگیری در سطح مراکز بهداشتی درمانی

1.      آموزش مردم در زمینة اهمیت بیماری ، راههای سرایت و راههای جلوگیری از ابتلا به بیماری

2.    ایجاد هماهنگی بین واحدهای مختلف مستقر در سطح منطقه از قبیل شهرداری ـ دامپزشکی ـ محیط زیست ـ بخشداری و...جهت اقدامات مربوط به بهسازی محیط و جمع آوری و دفن صحیح زباله ـ اتلاف سگهای ولگرد و..

3.      جلب همکاری و مشارکت مردم در زمینة جمع آوری و دفن صحیح زباله؛

4.    آموزش دامداران و روستائیان در زمینة همکاری با مسئولین دامپزشکی جهت شناسایی و قلاده زدن و واکسیناسیون سگ های خانگی و گله علیه هاری؛

5.      آموزش دامداران در زمینة عدم کشتارهای غیر مجاز.

 نکات مهم در درمان پیشگیری هاری

1.      تحت نظر گرفتن فقط برای سگ و گربه اهلی است، و در حیوانات دیگر که دوره کمون متغییر دارند مصداق ندارد.

2.     اگرواکسن تمام شده بود سرم را تزریق کرده و بعد از رسیدن واکسن، دوز اولیه را 3-2 برابرو در جاهای مختلف بدن تزریق کنید.

3.     اگر سرم تمام شده بود و تزریق سرم لازم بود دوز اولیه واکسن را 2 برابر تزریق نمایید.

4.     سرم هاری و سرم کزاز  بایستی دور از محل واکسن همنام خود تزریق شوند.

5.     گزش موش خانگی  و موش صحرایی و خرگوش نیاز به درمان هاری ندارد. ولی به شستشو، واکسن کزاز و آنتی بیوتیک نیاز دارد.

6.    در صورت وجود حساسیت قبلی به آنتی بیوتیکها ( کلر تتراسایکلین، استرپتومایسین ، نئومایسین وآمفوتریسین B  ) واکسن هاری با احتیاط مصرف شود و در صورت بروز حساسیت به این آنتی بیوتیکها یا پروتئین مرغی0واکسن، از آمپولهای آنتی هیستامین ، اپی نفرین و کورتیکواستروئیدها استفاده شود.

7.     در ایران تا بحال هاری در خفاش گزارش نشده است ولی در کشورهای دیگر مثل آمریکا از منابع اصلی است.

8.     پنجه کشیدن گربه (به علت لیسیدن پنجه) همانند گاز گرفتگی در نظر گرفته میشود و درمان هاری میخواهد.

9.       از مصرف کورتون و داروهای مضعف ایمنی تا یک ماه پس از آخرین دوز واکسن خودداری شود.

10.    از مصرف ویالهای سرمی با تغییر رنگ خودداری شود.

11. گاو، گوسفند، شتر یا بزی که توسط حیوان هار گزیده شده،  باید هرچه زودتر ( حداکثر در یک هفته ) زیر نظر دامپزشک ذبح شده و طبق نظر دامپزشک عمل شود.

12.عوارض واکسن ضد هاری نادر بوده و گاهی سبب سرخی و تورم  ناحیه تزریق، تورم غدد لنفاوی مجاور،  سر درد، سرگیجه، تهوع، دردهای عضلانی، خارش و کهیر میشود، انسفالیت بسیار نادر بوده و در صورت بروز 4-1 هفته بعد رخ میدهد.

13. عوارض سرم ضد هاری نادر بوده، گاهی سبب تب و کمی درد میشود ( آنافیلاکسی، تورم عصبی عروقی و عوارض کلیوی بسیار نادر است ).

14.در زنان حامله و افراد حساس به پروتیین مرغی از واکسن PCEC   استفاده نشود و در عوض از واکسنهای  VERO  یا  HDC   استفاده  شود ( بقیه درمان مثل فرد بدون بیماری قبلی است ).

15. اگر فرد گزیده شده پس از 7 روز از زمان گزش مراجعه کند تزریق سرم هاری ارزشی ندارد.