شوک

تعریف :  ناتوانی دستگاه گردش خون در رساندن خون کافی به تمام اعضای بدن را شوک گویند . در این حالت چون خون کافی به اعضای بدن نمی رسد بدن شروع به مقابله باوضع موجود (کاهش خون رسانی ) می کند . دفاع بدن دراین حالت بصورتی است که باید حداکثرخون به اعضای حیاتی مثل مغز و قلب رسیده و در مقابل به اعضا کم اهمیت تر مثل پوست , روده و عضلات خون کمتری برسد زیرا سلامت قلب و مغز ضروری تر است ؛ و در حقیقت شوک دفاع بدن در برابر این کاهش خون رسانی است .شوک به سه دلیل می تواند بروز یا پیشرفت کند :

1) کاهش قدرت قلب                     2) کشادشدن رگها                       3) کاهش حجم خون

انواع شوکها

انواع شوک را بر اساس علت آن تقسیم بندی می کنند که عبارتند از :

1-      شوکهای فلبی مثل موارد سکته قلبی

2-      شوکهای ناشی از کاهش خون مثل موارد خونریزی شدید یا سوختگی شدید

3-      شوکهای عصبی مثل قطع نخاع

4-      شوکهای روانی مثل شنیدن خبرهای بد

5-      شوکهای حساسیتی , مثل تزریق داروئیکه فرد به آن حساسیت دارد

6-      شوکهای عفونی و غیره

علائم

شوک و علائم آن به تدریج به تدریج پیشرفت میکنند . علائم آن را به سه مرحله تقسیم میکنند که عبارتند از :

مرحله اول : افزایش تعداد نبض و تنفس , اضطراب و ترس .

مرحله دوم : رنگ پریدگی , نبض سریع و ضعیف , تنفس مشکل , ضعف و تشنگی و گاهی تهوع .

مرحله سوم : کاهش سطح هوشیاری , کاهش فشار خون , نبض و تنفس ضعیف .

مصدوم اغلب قدرت سر پا ایستادن نداشته و روی زمین می افتد . مردمکهای چشمهایش گشاد شده و چشمهایش حالت خماری دارد .

کمکهای اولیه :

بهترین درمان شوک پیشگیری از آن است . بنا براین اگر برای کسی حادثه ای اتفاق افتاده (مثلاً تصادف کرده ) که احتمال می دهید دچار شوک شود ولی هنمز علائم شوک را نشان نمی دهد ، با این اقدامات عبارتند از :

1- کنترل راههای هوایی مصدوم و جلوگیری و آسپیره کردن مواد استفراغی .

2- دادن اکسیژن

3- کنترل خون ریزی

4- آتل بندی محل شکستگی

5- مریض را به پشت دراز کرده و پاهایش را حدود 20-30سانتی متر بلند کنید.نکته مهم اینکه اگر با این کار تنفس مصدوم مشکل شد فوراً پاهایش را پایین  آورده و یا اگر احتمال شکستگی پا یا ستون فقرات می رود پا ها را بلند نکنید.

6- جلو گیری از دفع حرارت بدن مصدوم به به وسیله پیچیدن وی درون پتو یا کحاف یا چیز مشابه آن ، توجه داشته باشید که با حرارت خارجی (بخاری ) مصدوم را گرم کنید.

7- در صورتیکه کصدوم بیهوش یا استفراغ ندارد به او مایعات بدهید.

8- کنترل علائم حیاتی را هر5 دقیقه یکبار به عمل آورید.

وضعیت اغماء - بهبودی

مصدوم که زخمهای وسیع در پائین صورت یا فک دارد، یا آنها که بیهوش هستند به پهلو خوابیده و سر وی را به پائین خم کنید تا مایعات استفراغ شده و خونیکه از صورت خارج می شوند باعث انسداد مجازی تنفس و خفگی نشود . در اینگونه مصدومین باید توجه این وضعیت را وضعیت بهبودی می گویند .

غش

هنگامی که جریان خون مغز کم شود ، بدلیل اینکه مغز کنترل خود را روی اعضاء بدن از دست میدهد فرد قدرت و هوشیاری خود را از دست داده وسقوط می کند . به این حالت غش می گویند.

علائم :

1-       رنگ پریدگی و سردی پوست و عرق زیاد

2-       سرگیجه

3-       گزگز دست و پا

4-       اختلال بینایی

5-       تغیرات علائم حیاتی بصورت کاهش درجه حرارت بدن و فشار خون و تعداد تنفس و نبض البته تعداد نبض کاهش یافته و بعد از مدتی کوتاه افزایش می یابد .

6-       سقوط و عدم هوشیاری

کمک های اولیه :

1)      اغلب وقتی که فرد می افتد یا شما وی را دراز می کنید حالش بهبود می یابد و اقدام دیگری لازم نیست . اگر مصدوم به حالت نشسته باشد بهتر است سر او را خم کرده و وسط دو زانویش بگذارید . ولی در مجموع وضعیت درازکش بهتر از نشسته است .

2)      سر فرد را به عقب خم کنید تا زبان از مسیرهای هوایی خارج شود و همچنین سر را به یک طرف خم کنید تا مواد استفراغی آسپیره نشود (وارد راه هوایی او نشود).

3)      لباسهای مصدوم را شل کنید .

4)    تا وقتی مریض به هوش نیامده چیزی را به او نخورانید .

5)     روی سر و صورت مصدوم آب سرد بپاشید یا نیشگون بگیرید .

6)     اگر بدن مصدوم سرد است او را در پتو بپیچید .

توجه : با وجود اینکه مسئله غش مسئله ساده ای است ولی میتواند نشانه بیماری مهم قلبی و یا غیره باشد .بنابراین توصیه می شود که فرد دچار غش به پزشک مراجعه نماید