پدیکولوز(شپش)

شپش یک انگل خونخوار خارجی است که قدمت آلودگی آن به دوران قبل از تاریخ برمی‌گردد. آلودگی به شپش را پدیکولوزیس می‌گویند. سه نوع شپش وجود دارد1-شپش سر 2-شپش تن 3-شپش عانه. آلودگی به شپش سر شایع‌تر است البته آلودگی به شپش بدن با توجه به این که این شپش ناقل بیماری تیفوس و تب راجعه می‌باشد اهمیت بیشتری دارد.

این بیماری در تمام گروه‌های سنی وجود دارد و محدود به جامعه و طبقه خاص اجتماعی نیست. این بیماری معمولاً در کودکان سنین مدرسه (5 تا 14 سال) بیشتر دیده می‌شود. دختر‌ها بیشتر از پسرها به این بیماری مبتلا می‌گردند.بیماری در فصل سرما شایع‌تر از فصل گرما است.

شپش از خون انسان تغذیه می‌کند، بزاق آن حاوی مواد ضد انعقادی است که از لخته شدن خون جلوگیری کرده و خارش شدیدی ایجاد می‌کند. شپش قادر به پریدن و جهیدن نیست و حرکت لغزشی دارد. شپش ماده تا 30 روز زنده می‌ماند و هر روز 5 تا 10 تخم می‌گذارد که این تخم‌ها برای استفاده از گرمای سر به پوست سر نزدیک می‌شود. رنگ این حشره خاکستری است. شپش انگل اجباری انسان هستند و لذا روی بدن حیوانات دیگر و یا روی اشیا و وسایل منزل نمی‌توانند زنده بمانند ولی تخم‌ها در درجه حرارت مناسب و رطوبت بالا  زنده می‌مانند و بعد از 10 روز تبدیل به حشره بالغ می‌شوند.

تخم شپش، رشک نام دارد، که بیضی شکل، سفید رنگ، و به اندازه ته سنجاق و قدرت چسبندگی به ساقه مو را دارد. این تخم‌ها در یک سانتی متری بالای پوست به روی ساقه مو چسبیده و به راحتی جدا نمی‌شوند ولی شوره سر به آسانی از مو جدا می‌گردد.

      رشک‌ها در بالای گوش ها و پشت گردن دیده می‌شوند.

راه انتقال:

·          تماس نزدیک با فرد آلوده در مدت زمان طولانی در محل‌های دسته‌جمعی

·         استفاده از وسایل شخص آلوده (لباس – پتو- ملحفه-  اسباب بازی- شانه- گل سر- برس- کلاه -روسری و مقنعه....)

·         قرار دادن اشیا آلوده به رشک و شپش روی هم

·         صندلی سالن اجتماعات- وسایل نقلیه عمومی(اتوبوس-  مترو- قطار- تاکسی)-کمدهای لباس در حمام و استخرهای عمومی

·         خوابیدن روی تخت، کاناپه ، بالش، فرش یا حیوانات پارچه‌ای که اخیراً در تماس با فرد مبتلا به شپش بوده‌اند.

لازم به ذکر است شپش در آب زنده نمی‌ماند زیرا از طریق سوراخ‌های کوچکی که در اطراف بدنش به نام اسپیراکل دارد تنفس می‌کند به همین دلیل از طریق شنا و استخر منتقل نمی‌شود ولی کمدهای لباس رختکن‌ها می‌تواند عامل انتقال شود.

الکتریسته ساکن ناشی از شانه کردن مو و یا برداشتن روسری و مقنعه می‌تواند شپش سر را به فاصله یک متر پرتاب کند و از فردی به فرد دیگر با فاصله نسبتاً دور منتقل کند.

محل زندگی:

شپش سر: در لابلای موی سر، در عقب سر و پشت گوش زندگی می‌کند  به صورت خارش شدید و درموارد آلودگی زیاد  به صورت زردزخم بروز می‌کند.

شپش تن:  در مسیر درز داخلی و چین‌های لباس زندگی می‌کند که به صورت خارش شدید و ضخیم شدن پوست نمایان است.

شپش عانه: در محل عانه و در آلودگی های شدید روی مژه و پلک مشاهده می‌شود که به صورت خارش غیر قابل‌تحمل در عانه و وجود لکه‌های آبی رنگ نمایان است.

علائم ابتلا:

·         خارش مداوم پشت سر و گردن( ناشی از واکنش حساسیتی نسبت به بزاق شپش است که در حین خون خوردن از بدن به پوست وارد می‌شود)

·         وجود غدد لنفاوی متورم و دردناک در نواحی پس سر و پشت گوش یکی از علائم مهم بیماری است.

·         التهاب و تورم در ناحیه ریشه مو به دلیل خاراندن شدید و زخم کردن پوست.

·         وجود عفونت‌های پوستی در ناحیه ابتلا

تشخیص:

 تشخیص شپشسر  با نگاه کردن دقیق به تار مو وپوست سر در نور کافی امکان‌پذیر است.

عوارض آلودگی به شپش:

·     خارش شدید به دلیل تلقیح ماده بزاقی شپش، ایجاد زخم و عفونت‌های ثانویه مثل زردزخم ایجاد می‌کند، که دراثرخاراندن شدید پوست رخ می‌دهد.

·         پوسته پوسته وضخیم شدن پوست دراثرخاراندن زیاد

·         خستگی عمومی وپریشانی وکلافه بودن وبی‌خوابی

·         بی‌قراری به خصوص در کودکان

·         ضایعات پوستی به صورت بثورات ریزقرمز رنگ

·         ایجادمشکلات تحصیلی وخانوادگی برای دانش‌آموز،  همکلاسی‌ها و والدین

 راه های پیشگیری:

      نکات کاربردی در مدارس:

ü   مقنعه و کاپشن  خود را داخل کیسه قرار داده و کیسه را بسته و در جامیز قرار دهید و از آویزان کردن آن در رخت‌آویز  کلاس خودداری کنید زیرا این مسئله با عث انتقال سریع‌تر شپش می‌شود.

ü      در صورت وجود آلودگی در کلاس حتی‌المقدور مقنعه خود را در کلاس در نیاورید.

ü      به مادر خود تأکید کنید هفته‌ای یک بار موهای شما را از نظر وجود شپش یا تخم آن برزسی نماید.

ü      لباس، کلاه، حوله، شال، گل سر، گیره سر،تل و کش سر خود را به کس دیگری ندهید.

نکات کاربردی در آرایشگاه:

ü      از تمیز بودن محیط آرایشگاه اطمینان حاصل کنید.

ü      در آرایشگاه حوله و شانه شخصی خود را به همراه داشته باشید.

ü      در صورت آلودگی به شپش برای کوتاه کردن مو به آرایشگاه مراجعه نکنید زیرا باعث آلودگی محیط آرایشگاه می‌گردد.

        نکات کاربردی در مسافرت:

ü   در مسافرت‌ها از ملحفه شخصی استفاده کنید و به محض بازگشت از مسافرت کلیه ملحفه‌ها و لباس‌های خود را در ماشین لباسشویی با درجه حرارت 60 درجه شست و شو دهید.

ü      بعد از مسافرت موی خود را از نظر شپش بررسی نمایید.

         نکات کاربردی در استخر:

ü      در استخر لباس‌های خود را در کیسه پلاستیکی قرار داده و در آن را گره بزنید و در کمد رختکن قرار دهید.

سایر نکات:

·         رعایت دقیق اصول بهداشت فردی (بخصوص استحمام مرتب ورعایت بهداشت وسلامت مو وپوست)

·         عدم استفاده ازشانه،برس،کلاه و... دیگران

·         پرهیز ازتماس با لوازم شخصی ولباس های افراد آلوده

·         شستشو منظم البسه ازجمله روسری، کلاه مقنعه، شال و...،ودرمعرض آفتاب خشک کردن واطوکردن لباس ها

·         مراجعه به نزدیکترین مرکزبهداشتی ودرمانی در صورت وجود علائم آلودگی به شپش

·         درمان به موقع افراد آلوده جهت پیشگیری از آلوده شدن دیگران

ثابت نشده است که کوتاه کردن مو سر موثر است اما از آن جایی که شپش برای تخم گذاری به بدنه مو نیاز دارد این کار از تکثیر شپش ها جلوگیری می کند.

درمان:

·     ضدعفونی کلیه البسه و شانه و برس وگل سر و سایر اشیا و اسباب بازی تمام اعضاء خانواده فردآلوده. (بهترین روش ضدعفونی درآب جوش قراردادن به مدت30دقیقه می باشد)

·         لباس های تمیز که قابل شستو شو نیستند  را در کیسه پلاستیکی گذاشته و به مدت دو هفته مهر و موم کنید.

·         درمان تمام اعضاء خانواده همزمان باهم در یک روز

·         اتو کردن لباس ها ( به خصوص درز لباس ها)

·         استفاده از شامپو پرمترین به شرح ذیل:

ü   ابتدا موها را با آب و شامپو معمولی بشویید سپس بامقداری ازشامپوی پرمترین به طوریکه کلیه موها را آغشته نماید ماساژ دهید تا کف شامپو به تمام موهای سر بویژه به قسمت نزدیک ریشه موها برسد و بمدت10دقیقه روی سربماند و درنهایت آبکشی نمایید. 10-7 روز بعد درمان را تکرار کنید.

ü      باتوجه به توکسیک (سمی) بودن شامپو پرمترین بایدمراقبت باشیدکه ازتماس بامخاط چشم ، بینی ، دهان جلوگیری شود.

ü      تجویز آنتی هیستامین برای جلوگیری از خارش وزخم شدن پوست توسط پزشک معالج

ü      پس ازاستحمام ازالبسه ای استفاده نمایید که قبلاضد عفونی و جوشانده شده باشد.

ü   برای ازبین بردن رشک باید پس از استحمام موها را به سرکه سفید آغشته نمایید و بعد از30دقیقه با شانه دندانه ریز شانه نماییدبا این عمل هم رشک از سطح مو کنده می شود و چون پای شپش طوری طراحی شده که قادر به چنگ زدن به مو است ولی توانایی پریدن ندارد و شکستن هر پا با شانه زدن باعث مرگ شپش خواهد شد.

ü      درنهایت پس ازیک هفته استفاده ازشامپوپرمترین و سرکه سفید را تکرار نمایید.