سلامت روان در سالمندان:

حفظ سلامت روان سالمندان در دنیای مدرن امروزی یکی از امور مهم  واساسی می باشد. دنیا در حال پیر شدن است.کشورهای پیشرفته با کنترل موالید وارتقاءسطح بهداشت جامعه خود،سالهاست که با این پدیده آشنایند.

سالمندی بیماری نیست بلکه مرحله ای از چرخه زندگی است که مسائل رشدی خاص خود رادارد ودرعین حال سالمندی با انباشت خردمندی همراه است وفرصتی است که فرد می تواند تجربیاتش را به نسل های بعد منتقل کند.اریک اریکسون سالمندی را زمانی برای زایندگی می دانست نه دورانی از یاس.

مشخصه فرایند پیر شدن، نزول تدریجی عملکرد برخی دستگاه های بدن است(قلبی عروقی،تنفسی،ادراری-تناسلی،غددی،ایمنی وسایر دستگاه ها)اما این باور که پیری همواره با نقایص عمیق جسمانی وهوشی همراه است افسانه ای بیش نیست.بسیاری از افراد سالمند توانایی های شناختی  وجسمانی خود را تا حد قابل توجهی حفظ می کنند.

بطورکلی پیر شدن به معنای پیرشدن سلولهاست.هرسلول دوره عمر مشخصی دارد که عوامل ژنتیک وعوامل محیطی و.... در آن موثرند.با افزایش سن تغییرات ساختمانی در سلول ها روی می دهد.پیری احتمالا علت واحدی نداشته ودر طی آن تمام نواحی بدن تا حدودی تحت تاثیر  قرار می گیرد.در اواخر بزرگسالی بدن  در حال پیر شدن به کانون دغدغه های فرد تبدیل می شود وجایگزین اشتغال خاطر میانسالی در زمینه شغل وروابط  می شود.دلیل این امر کاهش طبیعی کارکرد تغییر ظاهر جسمانی  وافزایش میزان بیماری های جسمانی است.علی رغم این رویدادها تن انسان در سالمندی همچنان منبع لذت قابل ملاحظه ای است و می تواند حس کفایت را منتقل کند. به خصوص اگر فرد به ورزش مرتب،رژیم غذایی سالم،استراحت کافی ومراقبت های طبی پیشگیرانه توجه کافی نشان دهد.حالت بهنجار در سالمندی سلامت جسمی وروانی  واجتماعی است نه بیماری وناتوانی.

"میشود پیر بود اماسرزنده"

مهم نیست چند سال دارید کافی است از همین لحظه بیشتر مراقب سلامتی خودتان باشید تا در سال های بعد، از زندگی سالم تر وبا نشاط تری  برخوردار باشید.پیری به معنای بازنشستگی ،پدر یا مادر بزرگ شدن یارسیدن به یک سن خاص  سالمندی نیست بلکه پیری یک فرایند مادام العمر است.افرادی  که شانس رسیدن به سن سالمندی را می یابند،،کسانی هستند که با موفقیت مراحل مختلف زندگی راپشت سر گذاشته اند.پیری موفق، متضمن چندین عامل است که اکثر آنها تحت کنترل شما قرار داردیعنی نوع نگرش شما به مقوله پیری ،فعالیت ها ،مراقبتهای بهداشتی وروابط بین فردی.

اگرچه جسم شما پیر میشود اما ذهن شما،تا هر زمان که اراده کنید جوان خواهد ماند.اگر امید به داشتن عمری طولانی،سرشار از شادابی ،خوش طبعی وروابط اجتماعی محکم باشید آن هنگام است که این طرح ذهنی تامدت زیادی آینده شما را رقم خواهد زد.شوخ طبعی وقدرت کنار آمدن بامشکلات وتغییرات به شما کمک می کند از پس هر مشکلی بر آیید.

"چگونه سالم پیر شویم"

سلامت روان در سالمندی بستگی به چگونگی مواجهه با تغییرات بدن در این دوران دارد.این بدان معنا نیست که افراد مسن هیچ بیماری  یا مشکلی را تجربه نمی کنند بلکه منظور آن است که کنترل ودرمان به موقع علایم وبیماریها منجر به افزایش کیفیت زندگی خواهد شد.بیماری های روانشناختی  به گروهی از حالات روانی اطلاق می گردد که  باعث اختلال در  تفکر ،رفتار واحساس فرد وکاهش سازگاری او با تغییرات واسترس های زندگی می شود.بیماری های ذهنی و روانی، هر فرد با هرسن و با هر موقعیت اجتماعی را می تواند در گیر کند.

کلید اصلی سلامت روان در سالمندان سلامت جسم در این افراد است.سلامت جسم وروان در سالمندان یک رابطه دوسویه است.افراد با مشکلات وبیماری های جسمی مثل دیابت وبیماری قلبی وفشارخون وآرتروز........در معرض اختلالات روانپزشکی بیشتری می باشند وهمچنین در افراد مبتلا به افسردگی واضطراب احتمال ابتلا به مشکلات طبی بیشتر می باشد.جای تعجب نیست که سالمندان با مشکلات اضطراب وافسردگی وقت وهزینه بیشتری را صرف مراقبت های طبی و مراجعه به کلینیک های تخصصی درمانی بیماری های جسمی ،می کنند .

باور غلط ورایج در عامه مردم این است، که یک سری از علایم اختلال در سلامت روان مثل اختلال تمرکز،تحریک پذیری،خلق افسرده ،کاهش انرژی واضطراب به دلیل سالمندی است. لازم به ذکر است که فرایند پیری سالم وپویا ،شامل تغییر ناگهانی شخصیت افراد و از دست دادن هوش یاحافظه و.... نمی باشد.در صورت وجود چنین علایمی، باید به متخصصین روانپزشکی مراجعه نمود.

عوامل زیر می تواند باعث اختلال در سلامت روان گردد:

·         اضطراب وافسردگی

·         عدم تغذیه مناسب

·         مصرف دخانیات والکل

·         برخی از داروهای مورد استفاده به علت مشکلات جسمی در سالمندان

·         تداخل داروهای تجویز شده توسط پزشک های متعدد(بدلیل عدم اطلاع پزشکان از داروهای تجویز شده توسط بقیه همکاران)

·         عدم فعالیت وتحرک کافی

·         استرس وناراحتی ناشی از مرگ عزیزان وتنهایی ناشی از آن

·         بیماری های جسمانی

چند نکته مفید برای بهداشت روان در سالمندان

1-به اندازه کافی استراحت کنید

خواب واستراحت کافی به شما کمک می کند تا ذهنی آرام داشته باشید.7-8 ساعت در شبانه روز  بخوابید.علاوه بر خواب شبانه، خواب نیمروزی به مدت 30تا40دقیقه برای تمدداعصاب  ونیز افزایش انرژی به شماکمک می کند.(به شرط آن که به بی خوابی شبانه مبتلا نباشید)

2-فعالیت بدنی رااز همین امروز شروع کنید

هرچه زودتر ورزش منظم را آغاز کنید،فواید بیشتری به دست خواهید آورد.ورزش کردن، باعث کاهش بیماری های مزمن مثل تصلب شرائین ،کاهش فشارخون،کاهش چربی خون و........می شود.یک فعالیت بدنی منظم وملایم روزانه، مثل پیاده روی به مدت 30دقیقه در روز باعث کاهش بیماری های قلبی عروقی  وکاهش بروز  پوکی استخوان،بهبودعملکرد تنفسی وبهبود جریان خون وحفظ وزن ایده ال وتناسب اندام ودر نهایت احساس کلی آرامش جسمی وروانی می باشد..در بسیاری از موارد بارژیم غذایی وورزش ، وبدون مداخلات جراحی یا طبی اضافی، می توان فرایند یک بیماری را متوقف نمود.

پیری به معنای از کار افتادگی نیست وسال های بعد از بازنشستگی می توانند از جمله دلپذیر ترین وپربار ترین سالهای زندگی شما باشند.

3-به ذهن ومغزتان هم ورزش دهید

مقداری از حواسپرتی ها در سنین پیری، طبیعی قلمداد می شوند.فشارعصبی واضطراب وزندگی پر مشغله هم می توانددر حافظه وتمرکزحواس شما اختلال ایجاد کند.پیری عموما تاثیری در حافظه درازمدت، ندارد اما حافظه کوتاه مدت اغلب دچار نقصان می شود.گرچه ممکن است تعداد سلولهای مغزی شما ، به اندازه20سالگی نباشد اما عقل وخردوقدرت قضاوت شما، نسبت به آن دوران بسیار بیشتر شده است و توانایی شما در تصمیم گیری های صحیح بر اساس یک عمر تجربه اندوزی افزایش یافته است.

ذهنتان را با حل کردن انواع جداول ومعما ها درگیر کنید.اطلاعات عمومی خود را با خواندن کتابهای متعدد افزایش دهید.برای فرزندان ونوه های خود قصه بخوانید ودر حل تکالیف به آنها کمک کنید.راه سالم نگه داشتن  ذهن، مطالعه مستمر است.

-در کلاس های مختلف ثبت نام کنید.هیچ وقت برای یادگیری دیر نیست.کار با رایانه را یاد بگیریدوباایمیل(پست الکترونیکی)با دوستان وآشنایان خود تماس بگیرید.

4-در فعالیتهای اجتماعی مختلف شرکت کنید.

روابط اجتماعی خود را در حدی حفظ کنید که تفاوت جزئی با سالهای قبل داشته باشد.برای بسیاری افراد، سن پیری دوره تداوم رشد هوشی،هیجانی وروانی است.با انزوا ،افراد نسبت به افسردگی آسیب پذیرتر می شوند.تماس با جوانان نیز مهم است.شما می توانید ارزش های فرهنگی را ،به نسل جوان منتقل کنید و احساس سودمند عزت نفس خودرا حفظ کنیدواز انزواوافسردگی واسترس روزمره رها گردید.

شاید در گذشته به علت کمبود وقت امکان شرکت در فعالیت های گروهی را نداشتید اما حالا که چنین فرصتی پیش آمده کوتاهی نکنید.

در کنسرت ها،سخنرانی ها،سینماومهمانی های دوستان وآشنایان،سفر های گروهی با بستگان ودوستان......شرکت کنید.

سعی کنید بادوستان واشنایان خود ،حداقل یک بار در هفته دور هم جمع شوید.این عمل از شروع انزواطلبی در شما جلوگیری می کند.

5-خاطرات گذشته خود را برای فرزندان ونوه ها تعریف کنید.

یاداوری خاطرات وحتی تماشای آلبوم عکس های قدیمی وصحبت با افرادخانواده راهی برای پیوند شما با اطرافیان وتقویت حافظه شما می باشد.

6-در امور خیریه وداوطلبانه شرکت کنید.

شرکت در برنامه های کمک به نیازمندان به طور داوطلبانه در ایجاد آرامش روحی و روانی بسیار موثر است.به یاد داشته باشید وقتی به دیگران کمک می کنید حتما از کمک آنها به طور مستقیم یا غیر مستقیم برخوردار  خواهید شد.به علاوه گذراندن زمانی با دیگران راه خوبی برای رهایی از انزوا وافسردگی است.

7-سلامت جسمی خود رابه طور منظم وبا مراجعه به پزشک کنترل نمائید.

8-حتما مصرف دخانیات والکل را قطع کنید.

9-رژیم غذایی مناسب داشته باشید.

کاهش مصرف نمک ووعدم مصرف چربی های جامد،نگهداری وزن در حد مطلوب،استفاده از همه گروه های غذایی به خصوص میوه وسبزیجات تازه ولبنیات در حفظ سلامتی شما نقش موثری دارد.

10-فعالیت جنسی رضایت بخش در سالمندی طبیعی است.

فعالیت جنسی در هرسنی بخشی غریزی وخودکار از رفتار انسانی است.در بسیاری از مردان وزنان فعالیت جنسی با افزایش سن کاهش می یابد.این روند معمولا تدریجی است واز میانسالی آغاز می شود.به نظر می رسد عوامل فرهنگی واجتماعی در تغییرات جنسی سالمندان بیش از تغییرات روانشناختی ناشی از پیری نقش داشته باشد.مهمترین عوامل موثر در میزان فعالیت جنسی در سن بالا عبارت است ازبقاء وسلامتی همسر،سلامتی خود فرد ومیزان فعالیت جنسی در گذشته.استرس،افسردگی،اضطراب،تعارض های زناشویی و......وبیماری های جسمی عوارض برخی ازداروهای فشار خون وقلبی با کارکرد جنسی افراد ممکن است تداخل داشته باشد.

برای سالمندان فعالیت جنسی رضایت بخش کاملا امکان پذیر است اما بسیاری از سالمندان بر اساس باور غلط عامه این فعالیت ها رابا افزایش سن کنار می گذارند.

روش زندگی سالم وحفظ سلامت،رژیم غذایی مناسب و ورزش منظم وعادات بهداشتی درست موثرترین راه برای کاهش خطر بیماری های مزمن ونیاز یافتن به داروهایی است که ممکن است فعالیت جنسی رادر سالمندان مختل کند.

11-از علایم افسردگی واضطراب آگاه باشید.

اگر اخیرا احساس تغییر خلق ،کاهش انرژی،کاهش لذت بردن از فعالیت های روزمره،احساس گناه،حس بی ارزشی ،میل به تنهایی،دلشوره واضطراب،کاهش خواب واشتهاوکاهش وزن وشکایات متعددجسمانی را داشته اید حتما همراه با یکی از اعضاءخانواده به متخصص روانپزشکی مراجعه کنید.