غرق شدگی

غرق شدگی یکی از علل مرگ ومیر بچه ها و نوجوانان است . عوامل زمینه ساز عبارتند از : بیماری صرع , عقب ماندگی ذهنی , نداشتن آشنایی کافی با قوائد شناگری , افزایش استفاده از قایق های روباز و تندرو به خصوص شنا در مناطق حفاظت نشده .

هیچگاه فکر نکنید که کسی که زیر آب مانده ( حتی برای چند دقیقه ) حتماً مرده است . بعضی از افراد بعد از حتی نیم ساعت که زیر آب ماندشان در اب سرد گذشته است , زنده مانده اند .این امر بع این علت امکان پذیر است که در آب سرد , روند سوخت وساز بدن کند شده و مغز می تواند با وجود فقدان اکسیژن برای مدت طولانی تری زنده بماند .

اقدامات اولیه :

در مواجهه با فرد غرق شده , باید ابتدا وی را به کمک وسائلی از قبیل حلقه نجات , تکه الوار یا طناب بلند از آب خارج کرد .باید این نکته را در نظر داشت که تنها زمانی فرد می تواند مستقیماً اقدام به نجات مصدوم کند که اولاً دوره آموزشی نجات غریق را گذرانده باشد , چرا که امکان غرق شدن یک ناجی فاقد صلاحیت , بسیار زیاد است .

وقتی که فرد غرق شده را از زیر آب بیرون می آورید , شروع به تنفس دهان به دهان نمایید و در همین حال سعی کنید که فرد غرق شده را به سمت ساحل یا خشکی ببرید .

باید بلافاصله پس از خروج مصدوم بیهوش از آب , ابتدا دهان وی را از گل و لای و شن پاک کرد . نباید وقت را برای خارج کردن آب از ریه ها و معده هدر داد . به وضعیت تنفسی و ضربان قلب دقت شود . در صورتی که مصدوم تنفس و ضربان قلب نداشت به سرعت عملیات احیای قلبی ریوی CPR را شروع می کنیم .

مجدداً تاکید می شود , نباید وقت را برای خارج کردن آب از ریه ها تلف کرد , چرا که با دادن تنفس مصنوعی قوی و مناسب تمام آب از ریه ها جذب بدن می شود . در اوایل , تنفس مصنوعی قدری مشکل است ولی با جذب آب به بدن , تنفس دادن راحت تر می شود . اگر طی عملیات احیا فرد مصدوم استفراغ کرد , فوراً او را به پهلو , وضعیت بهبودی ( ریکاوری ) برگردانده تا مواد مستفرغه وارد ریه ها نشود . گاه ممکن است طی تنفس مصنوعی مقداری هوا وارد معده شود که خطر استفراغ دارد . در چنین مواردی فرد مصدوم را به شکم خوابانیده و دست های خود را به صورت ضربدر به دور شکم حلقه نماید و مختصری بالا بکشد تا هوا و آب از معده اش خارج شود . باید توجه داشت این عمل تنها در مواردی که اشکال تنفسی وجود دارد انجام شود .

نکته :

در فردی که به داخل آب های کم عمق شیرجه رفته و با سر به زمین برخورد کرده است , خطر قطع نخاع گردنی و فلج اندام ها وجود دارد . در مواجهه با چنین مواردی هنگام جابجایی و عمل احیا , باید بسیار احتیاط نموده و سعی کرد تا کوچکترین حرکتی به سر و گردن وی وارد نشود . همچنین در صورت نیاز به عملیات احیای قلبی ریوی باید از مانور فشار به فک استفاده کرد تا از آسیب به نخاع و ستون فقرات جلوگیری شود .

نکته بسیار مهم

کلیه افراد غرق شده پس از نجات و اقدامات اولیه حتی اگر کاملاً هوشیار باشند , باید به سرعت به بیمارستان منتقل شوند , چرا که آب جذب شده می تواند عوارض خطرناک و کشنده ای برای فرد داشته باشد .

کمکهای اولیه در آسیب های دستگاه اسکلتی – عضلانی

کمکهای اولیه برای تمام آسیب های اسکلتی ( شکستگی , دررفتگی و پیچ خوردگی ) یکسان است و شامل مراحل زیر می باشد:

1- با حفظ خونسردی , صحنه حادثه را ارزیابی و درخواست کمک می کنید .

2- وضعیت تنفسی و هوشیاری مصدوم را کنترل کنید .

3- تمامی زخم های باز را با گاز استریل بپوشانید و خونریزی را کنترل کنید .

4- اگر آسیب یا علامت واضحی وجود ندارد , ولی مصدوم از درد شکایت دارد, همیشه مبنا را بر وجود شدیدترین آسیب اسکلتی یعنی شکستگی بگذارید و اقدامات لازم را انجام دهید .

5- از اقدام برا ی جا انداختن موارد شکستگی یا در رفتگی به شدت پرهیز کنید . به علاوه اگر سر استخوان شکسته از زخم بیرون زده است , سعی در فرو بردن آن به درون زخم نداشته باشید , بلکه آن را با روش مناسب , پانسمان و بانداژ کنید و سپس عضو صدمه دیده را با روش صحیح آتل بندی و بی حرکت کنید .

***********

در مواردی که شک به دررفتگی یا پیچ خوردگی نیز وجود دارد , باید درست مثل موارد شکستگی عمل کنید و اقدامات لازم جهت بی حرکت کردن عضو را انجام دهید . استفاده از کمپرس آب سرد از تورم بیشتر و درد می کاهد . به یا داشته باشید که در این موارد نیز آتل بندی و بی حرکت کردن عضو لازم است .

در کل بی حرکت کردن عضو آسیب دید هاصل مهم و اساسی در موارد شکستگی ها و دیگر آسیب های اسکلتی می باشد . برا یاین منظور از وسیله ای بنام آتل استفاده می شود .

شکستگی جمجمه , دنده ها , ستون فقرات , لگن و ران شکستگی های خطرناکی هستند که به مراقبت های ویژه نیاز داند .

شکستگی جمجمه می تواند با خونریزی داخل جمجمه ای یا ضربه مغزی همراه باشد . بنابراین باید سطح هوشیاری مصدوم , وضعیت تنفس و گردش خون , واکنش تقارن مردمک ها و حس و حرکت اندام ها را بررسی کرد و در صورت لزوم و کمک های اولیه مناسب را برا ی مصدوم انجام داد . در این موارد ثابت کردن سر و گردن را فراموش نکنید .

شکستگی دنده ها گاهی با آسیب به ریه , قلب , کبد یا طحال همراه است . به تنفس , نبض و فشارخون مصدوم توجه کنید و ه دنبال علائم خونریزی داخلی باشید .

شکستگی لگن و ران به علت مجاورت با رگ های خونی بزرگ همیشه با خطر خونریزی شدید داخلی و حتی مرگ مصدوم همراه هستند . همچنین خطر دیررس دیگر حرکت چربی در خون (آمبولی چربی) به دنبال این شکستگی ها ( به ویژه شکستگی استخوان ران ) و انسداد رگ های ریه است که معمولاً در عرض 24 تا 72 ساعت بعد از شکستگی روی می دهد و با سرفه , تنگی نفس , احساس بی قراری و اضطراب , تند شدن تنفس و نبض مصدوم و علائم شوک همراه است . آتل بندی و ثابت کردن سریع شکستگی ران بلافاصله پس از وقوع حادثه , احتمال بروز این عارضه ی خطرناک را تا حد زیادی کاهش می دهد .

لگن در برگیرنده اندام ها یادراری – تناسلی است و شکستن لگن خطر آسیب به این اندام ها را در بر دارد .

شکستگی مهره های ستون فقرات ( به ویژه مهره های گردنی ) از اهمیت بالایی برخوردار است و نیاز به مراقبتهای خاص دارد . بنابراین به علائم و نشانه های آسیب به ستون فقرات (مثل زخم , کبودی یا سایر علائم ضربه به سر , گردن و ستون فقرات , دردناک بودن ستون فقرات هنگام لمس , ضعف , فلج یا عدم توانایی در حرکت دادن اندام ها و از دست دادن حس یا مورمور شدن قسمتی از بدن در زیر ناحیه صدمه دیده ) توجه کنید و در صورت لزوم کمک های اولیه زیر را برای مصدوم انجام دهید :

1- مصدوم را در وضعیت ثابت نگه دارید و از هر گونه جابه جایی مصدوم به شدت پرهیز کنید .

2- به سطح هوشیاری , راه هوایی , تنفس و گردش خون مصدوم توجه کنید . تنفس این بیماران ممکن است به صورت شکمی باشد (بالا و پایین آمدن شکم با هر بار تنفس )

3- نبض , حس و حرکت اندام ها رابررسی کنید .

4- کمکهای اولیه را برای سایر عوارض و صدمات جدی مصدوم را انجام دهید .

5- جز برای انجام احیای قلبی –ریوی یا دور کردن مصدوم از محل ناامن و خطرناک , اقدام به جابجایی مصدوم نکنید .

6- با کمک تخته کمری کوتاه یا بلند , ستون مهره های مصدوم را ثابت کنید .

7-  تا رسیدن نیروهای امدادی به محل , از هرگونه جابه جایی مصدوم به شدت خودداری کنید و به ارزیابی مداوم و یادداشت علائم حیاتی وی ادامه دهید .

علائم و نشانه های آسیب به دستگاه اسکلتی – عضلانی

1- درد در محل آسیب                                 2- زخم باز یا بسته                                 3- تورم شدید

4- تغییر شکل عضئ صدمه دیده                   5- دردناک بودن محل آسیب هنگام لمس ( حساسیت به لمس )

6- عدم توانایی یا عدم تمایل بیمار به حرکت دادن عضو

توجه : دربرخی موارد شکستگی که شدت ضربه باعث جداشدن دو قطعه استخوان از یکدیگر می گردد , ممکن است علامت دیگری نیز علاوه بر علائم یاد شده وجود داشته باشد , که این علامت شنیدن صدای سائیده شدن دو انتهای شکسته ی استخوان به یکدیگر یا احساس این حالت توسط خود است . این علامت به هنگام حرکت دادن عضو صدمه دیده توسط خود مصدوم یا دیگران ایجاد می شود و به طور معمول با درد بسیار شدیدی نیز همراه است . اما به هیچ وجه نباید از حرکت دادن عضو آسیب دیده و ایجاد چنین صدایی برای تأیید وجود شکستگی استفاده کرد .دراین حالت احتمال صدمه به عروق , اعصاب , ماهیچه و دیگر بافت های اطراف استخوان شکسته بسیار زیاد می باشد و به همین علت باید عضو صدمه دیده را در اسرع وقت آتل بندی و بی حرکت کرد .

معاینه دستگاه اسکلتی – عضلانی

1-      معاینه ی عمومی بیمار از نظر آسیب سایر قسمتهای مهم بدن مطابق روش ارزیابی بیمار

2-      معاینه اندام آسیب دیده

3-      بررسی گردش خون و حس در اندام آسیب دیده ( پر شدگی مویرگی )

معاینه اندام آسیب دید ه:

امدادگر ابتدا باید اندام را به طور کامل مشاهده و بررسی و شکل آن را با اندام طرف مقابل مقایسه کند . برای این کار ابتدا لباس های روی اندام را از محل درز لباس باز یا قیچی کنید و سپس آنها را از روی اندام صدمه دیده کنار بزنید . به هیچ وجه سعی در خارج کردن یا در آوردن لباس مصدوم به روش معمول را نداشته باشید زیرا ممکن است باعث تشدید صدمه به مصدوم شود .

 در مشاهده به دنبال علائم و نشانه های زیر بگردید :

1- زخم باز                   2- زخم بسته یا کبودی             3- تغییر شکل                          4- تورم

وجود هر کدام از این علائم را بعنوان آسیب قلمداد کنید و کمک های اولیه مناسب را انجام دهید . برای معاینه ی سایر قسمت های مشکوک , اندام را از بالا تا پایین به صورت حلقوی و یا دو دست به ملایمت فشار دهید . احساس هرگونه درد به هنگام لمس , راهنمای مهمی جهت شک به امکان وجود آسیب است .

در مورد حس اندام از بیمارسئوال کنید . آیا احساس مورمور شدن یا کرختی دارد ؟ این علائم می تواند نشانه آسیب یا عصب خونرسانی اندام باشد . اگر در نهایت هیچ کدام از علائم یا شده مشاهده نشد , از بیمار بخواهید تا اندام را به آرامی و با احتیاط حرکت دهد . بروز درد به هنگام حرکت دادن عضو نیز می تواند نشانه ی وجود صدمه و آسیب اسکلتی باشد .

توجه : در صورت وجود هر کدام از علائم یاد شده از تکان دادن عضو یا درخواست از مصدوم برای حرکت دادن عضو به شدت پرهیز کنید .

وضعیت گردش خون و حس اندام آسیب دیده بوسیله عوامل زیر بررسی می شود :

1- نبض اندام       2- پرشدگی مجدد مویرگی     3- رنگ و حرارت اندام       4- حس اندام       5- حرکت اندام

چگونگی آسیب به استخوان ها ( دستگاه اسکلتی – عضلانی )

1-      ضربه مستقیم

2-      ضربه غیرمستقیم مانند افتادن روی بازو که باعث شکستگی ترقوه می شود .

3-      نیروی چرخشی : پیچ خوردن پا هنگام دویدن یا اسکی و آسیب به فاصل و شکستگی استخوان ها

انواع آسیب های وارده به دستگاه اسکلتی

1- شکستگی                                                     2- دررفتگی                                 3- پیچ خوردگی

انواع شکستگی

شکستگی باز : هرگاه در ناحیه ی دچار شکستگی زخمی وجود داشته باشد که با محل شکستگی استخوان مرتبط باشد , بطوری که باعث شود تا محل شکستگی با محیط بیرون ارتباط داشته باشد , به آن شکستگی باز اطلاق می شود . این مسئله باغث افزایش خطر عفونت در محل شکستگی می گردد .

شکستگی بسته :  در این نوع شکستگی ها علی رغم شکسته شدن استخوان پوست سالم است ( زخم بسته ) و به این علت شکستگی بسته نام دارد .

 در شکستگی باز به علت احتمال ورود میکروب امکان بروز عفونت های شدید بیشتر از شکستگی بسته می باشد .

 دررفتگی :

هرگاه دو سطح استخوانی که در محل مفصل روبروی هم قرار می گیرند بطور کامل یا ناقص از محل خود جابجا می شوند به این حالت دررفتگی گفته می شود . این حالت معمولاً با پارگی و آسیب به رباطهای نگه دارنده اطراف مفصل همراه است . حرکت دادن محل دررفتگی همانند شکستگی بسیار دردناک و گاهی غیر عملی است . برای پیشگیری از آسیب به اعصاب و رگهای خونی و همچنین کاهش درد مصدوم باید مانع از حرکت مفصل شوید (آتل بندی) .

پیچ خوردگی :

آسیبی است که به علت کشیده شدن بیش از حد رباط های محافظ مفاصل به وجود می آید . در موارد پیچ خوردگی نیز برای کاهش درد مصدوم و جلوگیری ار ایجاد آسیب بیشتر , باید در اسرع وقت اقدام به بی حرکت کردن عضو صدمه دیده کنید  (اتل بندی ).

عقرب گزیدگی

عقرب ها (Scorpion) وابسته به عنکبوتیان هستند . در دنیا گونه های متعددی عقرب وجود دارد که تنها تعدادی محدود برای انسان خطر ناک هستند .عقرب بیشتر در آب هوای گرم و شب ها فعال هستند و به این علت رعایت نکات ایمنی در مورد جلوگیری ار عقرب گزیدگی به خصوص در مناطق گرمسیری و به هنگام تاریکی هوا اهمیت دارد . (مثل پوشیدن جوراب ، شلوار و کفش مناسب ، تکان دادن کفش و لباس قبل از پوشیدن و  غیره  )

سم یکنوع عقرب به نام سنتروروئید اسکالپچراتوس (Centruroides Sculpturatus) شدیداً کشنده است (عقزب کوچک و زرد رنگ با یک توبرکول کوچک روی پشت , و به طول 2.5 تا 7.5 سانتی متر , که به آن عقرب جرار نیز گفته می شود ) .

نکته : خطرناک ترین عقرب در ایران عقربی است به نام گاردیم که محل زیست  آن خوزستان است .

علایم و نشانه ها

 پس از چند دقیقه از گزش عقرب که عموماً در اندام ( دست و پا ) اتفاق می افتد علایم زیر مشاهده می شود:

• درد , تاول , قرمزی , تورم

با گذشت چند ساعت از گزش ، ممکن است علایم زیر در فرد مشاهده شود :

• تند شدن نبض

• بالا رفتن فشار خون

• سرگیجه ، حالت تهوع و استفراغ

• بی اختیاری ادرار و مدفوع

• تنگی نفس

• تشنج

• افزایش ترشح بزاق

عقرب گزیدگی اغلب خطر ناک نیست و تنها باعث بروز علایم و نشانه ها موضعی در محل گزش می گردد. با این وجود باید کمک های اولیه ضروری را برای مصدومین انجام داد و خطر ناک بودن یا نبودن عقرب و شدت مسمومیت را به کادر درمانی و پزشک واگذار کرد .

کمک های اولیه

•  ارزیابی صحنه حادثه ، دور کردن یا پرهیز از خطر ، در خواست کمک در صورت لزوم

•  ارزیابی اولیه مصدوم و انجام مراحل ABC و دیگر کمک های اولیه ضروری در صورت لزوم

•  بی حرکت نگه داشتن مصدوم و ثابت نگه داشتن عضو گزیده شده

•  کمپرس سرد ( نکته از گذاشتن یخ به صورت مستقیم بر روی اندام خود داری کنید . )

• استفاده از دستگاه مکنده مخصوص جهت خارج کردن سم ( در صورت عدم وجود دستگاه مکنده مخصوص , استفاده از ساکشن و یا  مکیدن محل گزش توسط دهان می باشد ).

• انتقال سریع به مرکز درمانی

در برخی موارد و در صورت شدید بودن مسمومیت در مراکز درمانی از پادزهر سم عقرب برای خنثی سازی سم و درمان فرد استفاده می شود .البته این کار باید با دستور پزشک و تحت نظارت مستقیم او انجام شود .

در مورد بریدن و مکیدن محل زخم با دهان توافق نظر وجود ندارد . بعضی صاحب نظران با این کار مخالف هستند و عده ای استفاده از این روش را مجاز می دانند .

در برخی از کتب بستن بالای محل گزش با هدف تاخیر در جذب سم توصیه شده است . برای این کار باید :
1-  از پارچه , باند یا یک وسیله ی مناسب دیگر با عرض حداقل چهار تا پنج سانتی متر استفاده کنید .

2-  پارچه , باند یا وسیله مورد نظر را حدود پنج سانتی متر بالاتر از محل گزش ( یعنی قسمتی از اندام که به تنه مصدوم نزدیک تر است ) ببندید .

3-  پارچه یا باند باید به حدی محکم بسته شود که تنها باعث کندشدن جریان لنف و خون سیاهرگی در اندام مربوطه گردد . توجه داشته باشید که این کار به هیچ وجه نباید باعث اخلال در جریان خون سرخرگی اندام مبتلا گردد . به این منظور , پارچه یا باند باید به صورتی بسته شود که یک انگشت به راحتی از زیر آن عبور کند و همچنین باعث قطع نبض در نقاط انتهایی اندام مبتلا نگردد.

توجه : در صورت نزدیک بودن مراکز درمانی بهتر است بدون فوت وقت و انجام اقدامات اضافی مصدوم را هر چه سریعتر به مراکز درمانی منتقل کنید .

گزیدگی عقرب در افراد پیر , کودکان , نوزادان و افراد مصدوم خطرناک تر است . همچنین اگر گزش متعدد یا نزدیک سر و صورت یا گردن مصدوم باشد , خطزناک تر از گزش اندام ( دست و پا ) خواهد بود . به یاد داشته باشید که علایم گزیدگی با عقرب " گاردیم " در ابتدا بسیار خفیف و ناچیز است و همین مسئله اغلب باعث عدم مراجعه به موقع فرد به مراکز درمانی می گردد . اما مراجعه به مراکز درمانی لازم و ضروری است و تاخیر می تواند منجر به بروز علایم مختلف مسمومیت , از بین رفتن بافت های بدن در محل گزش یا حتی در موارد شدید منجر به مرگ فرد گردد .